Jak funkcjonuje rynek energii elektrycznej w Polsce?

Energia elektryczna to towar jak każdy inny - ktoś ją produkuje, transportuje i sprzedaje. Uczestnikami rynku są zatem:

• producenci energii elektrycznej,
• firmy handlujące energią;
• firmy transportujące energię;
• klienci.

Wytwarzanie energii

Kto w Polsce jest główny producentem energii elektrycznej? – Elektrownie systemowe. Elektrownie te zwane także zawodowymi, do wytwarzania prądu wykorzystują węgiel kamienny oraz brunatny. Takie elektrownie produkują 75% energii zużywanej w Polsce. Jednak trzeba wiedzieć, że taka energetyka oznacza spore koszty m.in. dla naturalnego środowiska. Dlatego też trwają poszukania alternatywnych metod wytwarzania energii (np. budowa pierwszej elektrowni atomowej w Polsce).

Miano producenta energii nr 2 w Polsce przypadło elektrociepłowniom. Wytwarzają one ok. 20% energii. Tutaj należy podkreślić, że energia pochodząca z elektrociepłowni jest dla środowiska dużo bardziej przyjazna. Zużycie paliwa jest tu mniejsze o ok. 30%, podobnie wygląda sprawa z emisją gazów.

Oczywiście nasze środowisko najbardziej "lubi" OZE, czyli odnawialne źródła energii. Tutaj w trakcie produkowania energii nie są emitowane szkodliwe substancje. Na naszym rodzimym podwórku największą popularnością cieszą się: elektrownie wiatrowe, wodne oraz biomasa. W Europie natomiast rekordy popularności bije słoneczna energia elektryczna – fotowoltaika.

Sprzedaż energii

Sprzedażą energii elektryczną zajmują się spółki obrotu. To one dokonują zakupu energii od wytwórców, a następne sprzedają ją końcowym klientom. Umocnione pozycje na tym rynku mają spółki, które zostały wydzielone w roku 2007 z dawnych zakładów energetycznych (nastąpił rozdział działalności handlowej i dystrybucyjnej). Spółki te dokonują sprzedaży na podstawie umów kompleksowych (sprzedaż + dystrybucja energii) – w przypadku klientów z terenu zakładu, z których dane spółki zostały wydzielone.

Największymi sprzedawcami są: TAURON Sprzedaż sp. z o. o., PGE S.A., Enea S.A., Energa-Obrót S.A., RWE Polska S.A. Dzięki przeprowadzonej liberalizacji rynku do gry w handel energią właczyły się nowe podmioty - nowi sprzedawcy. Sprzedawcy muszą podpisać umowę z lokalnym dystrybutorem.

Ceny, a także warunki transakcji są ustalane w sposób indywidualny pomiędzy firmą, która sprzedaje energie a kupuje energię, albo też mają swoje źródło w zasadach jej zakupu. Taki zakup może się odbywać albo na giełdzie energii, albo za pomocą internetowych platform obrotu energią.

Dystrybucja energii

Do naszego gniazdka prąd jest transportowany z elektrowni dwoma rodzajami sieci:

• siecią przesyłową – energia jest tu przesyłana z elektrowni do GPZ – Głównych Punktów Zasilających. Ich administratorem są Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A.,
• siecią dystrybucyjną – energia przesyłana jest z GPZ do finalnego odbiorcy. Tutaj administratorem jest OSD – Operator Systemu Dystrybucyjnego.

Operator Systemu Dystrybucyjnego to przedsiębiorstwo, które na danym obszarze zajmuje się zarządzaniem siecią dystrybucyjną. Aby dostarczyć prąd do punktu odbioru należy zatem podpisać z lokalnym OSD umowę oraz oczywiście doprowadzić sieć do budynku.

Formy handlu energią

Rodzimy rynek energii elektrycznej dzieli się na podstawowe 3 segmenty:

• rynek kontraktowy,
• rynek giełdowy,
• rynek bilansujący.

Poza tym prąd może być kupiony za pośrednictwem Platformy Obrotu Energią Elektryczną POEE.

Rynek kontraktowy

Tutaj handel odbywa się na podstawie umów dwustronnych (kontraktów), które zawierane są pomiędzy producentami energii, a sprzedawcami energii oraz klientami końcowymi.

Rynek giełdowy

Rynek giełdowy jak sama nazwa wskazuje jest związany z giełdą energii – Towarową Giełdą Energii S.A. Na TGE handel odbywa się przede wszystkim na tzw. RDN, czyli Rynku Dnia Następnego. Tutaj codzienne notowania mają miejsce na dwóch sesjach: o godz. 8.30 oraz o 10.30. RDN ma miejsce na dzień przed dobą, w której odbywa się fizyczna dostawa energii. Ponadto składają się na niego 24 godzinowe linie notowań, w których Członkowie Giełdy mają możliwość zakupu oraz sprzedaży energii. Zlecenia sprzedaży czy też zakupu są wysłane przez uczestników RDN dla poszczególnych godzin. Ze zleceń sprzedaży powstaje krzywa podaży, a ze zleceń zakupu krzywa popytu.

Transakcyjne ceny na giełdzie nakreśla się jako ceny równowagi pomiędzy oświadczanymi w sposób niezależny zleceniami sprzedaży i kupna energii przez CzłonkówGiełdy.

Na TGE można się również spotkać z Rynkiem Terminowym Energii Elektrycznej (RTEE). Jest on związany z notowanymi na TGE terminowanymi kontraktami na dostawę energii, które dają możliwość określić jej cenę w dłuższej perspektywie czasowej. Zarówno sprzedawcy, jak i najwięksi odbiorcy energii mogą dzięki temu dokonać prognozy ceny energii oraz optymalizować koszty jej sprzedaży czy zakupu. Ponadto TGE zajmuje się również obrotem praw majątkowych jakie wynikają ze świadectw pochodzenia energii (RPM) oraz handlem uprawnieniami do emisji CO2 (RUE).

Rynek bilansujący

Jest to dosyć specyficzny obszar rynku elektrycznej energii. Tutaj odbywa się bilansowanie różnic, jakie wytworzą się między transakcjami zawartymi przez uczestników rynku, a autentycznym zapotrzebowaniem na energię.

Platforma internetowa

Platforma Obrotu Energią Elektryczną POEE daje możliwość sprzedaży oraz zakupu energii za pomocą internetowej tabeli ofert. Uczestnicy zamieszczają na platformie swoje oferty dotyczące sprzedaży, zakupu energii. Handel odbywa się tutaj na rynku terminowym, rynku dobowo-godzinnym, rynku praw majątkowych oraz pozwoleń na emisje CO2.

Najważniejsze informacje o rynku energii w Polsce:

• Energia elektryczna jest produkowana w elektrowniach, elektrociepłowniach oraz OZE (odnawialnych źródłach energii).
• Dystrybutorzy działają w dwóch niezależnych obszarach: handel energią, transport energii dystrybucyjnymi sieciami.
• Sieci przesyłowe oraz dystrybucyjne to dwa rodzaje sieci, które należą do różnych podmiotów. Przez nie odbywa się transport energii od producenta do końcowego odbiorcy.
• Wyróżniamy 3 podstawowe segmenty rynku energii, gdzie odbywa się handel energią: rynek kontraktowy, rynek giełdowy, rynek bilansujący.

Radosław Lis, Doradca energetyczny

Dziękujemy za oddanie głosu